Θραύσματα απο το ημερολόγιο Μετανάστευσης–Εξορίας(έργο σε εξέλιξη)
Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 20.30
Στέλλα Παπαδοπούλου, Δημήτρης Σαμιρ, Ελένη Τζιρτζιλάκη,
Αν μας ενδιαφέρει να σταματήσουμε τους κύκλους της βίας για να εκθρέψουμε λιγότερο βίαιες συνέπειες,είναι αναμφίβολα σημαντικό να αναρωτηθούμε τι μπορεί να γίνει,πολιτικά η οδύνη εκτός από πολεμική ιαχή.
Judith Butler[1]
Η performance “Θραύσματα από το Ημερολόγιο Μετανάστευσης-Εξορίας» πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της έκθεσης με τον εύστοχο τίτλο «Mind the Gap” και το αξιοσημείωτο περιεχόμενο στο δασάκι του Πεδίου Δράσης Κόδρα.
Πρόκειται για ένα έργο in situ,μέσα από επιτελεστικές πρακτικές εξερευνώντας διαφορετικές χωρικότητες και χρονικότητες, μετανάστευσης και εξορίας που συμπεριλαμβάνονται στο Ημερολόγιο Μετανάστευσης- Εξορίας, έργο σε εξέλιξη.
Διερευνήθηκε κατά τη διάρκεια της performance το σώμα ως φορέας συνόρου, δηλαδή το πώς η έννοια του συνόρου δεν αφορά πλέον μόνο εθνικά ή διεθνή σύνορα ή ψηφιακά μέσα, αλλά αφορά το ίδιο το σώμα, καθώς καθίσταται το σύνορο καθ’ εαυτό, που εγγράφει εντός του[2], στη νέα βιοπολιτική εξουσία στην οποία τα βιομετρικά δεδομένα, όπως τα δακτυλικά αποτυπώματα, η λήψη της εικόνας της ίριδας, ο έλεγχος της γνησιότητας των ταξιδιωτικών εγγράφων κ.α., αποτελούν τη συνεχή επιτήρηση, διαχωρίζοντας ολέθρια τους ταξιδιώτες και εκθέτοντας τα όρια των αστικών δημοκρατιών. Στα σώματα των προσφύγων και γενικότερα των ευάλωτων, υλοποιείται η κατάσταση εξαίρεσης, είναι το σώμα αυτό που ελέγχεται, που συντρίβεται[3]. Τα «ξένα» σώματα εγκλωβίζονται, επιστρέφονται, εξορίζονται μέσα σε στρατόπεδα και οι ζωές διαχωρίζονται σε «άξιες και ανάξιες» να βιωθούν.
Στην performance απέκτησε μεγάλη σημασία ο χώρος του ίδιου του σώματος καθ’ όλη τη διάρκεια, μέσα από διαφορετικές εκδοχές και το πώς αυτή η συνθήκη μπορεί να εκφραστεί. Το σώμα ως επιφάνεια εγγραφής συμβάντων και το πού μπορεί να φτάσει η performance, έχοντας αυτό υπ’ όψη; Αυτή η τρωτότητα των σωμάτων, η επιθετικότητα και η βία πώς μπορούν να αποδοθούν σωματικά;
Η ποίηση απετέλεσε επιτελεστική διαδικασία, όπως και η ελευθερία της γλώσσας απέκτησε ιδιαίτερη σημασία μέσα από την χρήση της ελληνικής, αραβικής, ιταλικής γλώσσας. (Οι εκφωνήσεις από την αραβική ποίηση ξεκίνησαν το 2011 στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός με το έργο «Το Τριαντάφυλλο και το λεξικό»)
Η αφήγηση ήταν θραυσματική, και έδινε χώρο στην εξόριστη συνείδηση διαφορετικών χρονικοτήτων και χωρικοτήτων.
Οι χωρικότητες – χρονικότητες που διερευνήθηκαν αφορούσαν θραύσματα του Ημερολογίου όπως στην Ειδομένη και την δυστοπiα μελλοντικής κατοίκησης που δημιουργήθηκε εκεί, τα σύγχρονα στρατόπεδα (κέντρα κράτησης), την ζωή στη Μακρόνησο μέσα από τα ποιήματα και τα γράμματα των εξορίστων, το νεκροταφείο των παιδιών που έχασαν τη ζωή τους στο ταξίδι στη Μόρια (Λεσβος), τα τοπία του πόλεμου στη Συρία, τα τοπία που συνθέτουν τα ποιήματα του Mahmoud Darwish «Βροχή», ο σκοτωμένος αριθμός 18’, “o σκοτωμένος αριθμός 48», την ζωή τη δεκαετία του 1960-70 στην Ιταλία, και τα νέα τοπία που προκύπτουν από θυμό, απελπισία, και από πληγές που είναι πάντα ανοιχτές, που δείχνουν την αδυναμία της αλλαγής της σκληρής πραγματικότητας που συνεχώς καταγγέλονται, τον κοινωνικό μετασχηματισμό και την επανάσταση που απομακρύνονται, όπως εμφανίζονται στα ποιήματα του Pasolini (Poesia in forma di rosa)[4].
Μέσα απο αυτούς τους ρευστούς, ανοίκειους χώρους που δημιουργήθηκαν κατά την διάρκεια στο δασάκι, καθώς τα σώματα άγγιζαν τα όρια τους, δοκιμάζοντας τα, για να εκφράσουν καταστάσεις σε συνθήκες πολέμου, ταξιδιού, εξορίας, εγκλεισμού, συνετέθη ένα νέο τοπίο κατοίκησης σε μετασχηματισμό, μια ετεροτοπία στην οποία υπήρχαν νέες μορφές ζωής, ελευθερίας, αλληλεγγύης.
Σ’ αυτή τη χρονική στιγμή με τις επαναπροωθήσεις στην Τουρκία και τον πόλεμο στη Συρία να συνεχίζεται, τα έθνη κράτη στην Ευρώπη να υψώνουν τα σύνορά τους για να εμποδίσουν τις μετακινήσεις, και το ταξίδι των προσφύγων στην Ευρώπη να γίνεται όλο και πιο δυστοπικό, έχουν σημασία επιτελέσεις που προέρχονται από άτομα που για να προσεγγίσουν το θέμα αναζητούν τις νέες του σημασίες στα ίδια τα συμβάντα, έχοντας μια μακρόχρονη βιωματική εμπειρία.
Το κοινό συμμετείχε σε μια εμπειρία που είχε έντονο το τελετουργικό στοιχείο εκφράζοντας την ευθραυστότητα των συνθηκών. Μέσα από την αφήγηση, τις μαρτυρίες και την έκφραση των σωμάτων αναγνωρίσθηκε το δικαίωμα του ανήκειν εναντία στη βιοπολιτική βία και οι ευάλωτες ζωές φάνηκε ότι είναι ζωές άξιες να βιωθούν, να θρηνηθούν και να αγαπηθούν.
Μαζί μας το βράδυ εκείνο ήταν η Haima από τη Λαττάκεια της Συρίας που είχε ζήσει καιρό στην Ειδομένη, είχε διασχίσει τον ποταμό για να περάσει τα σύνορα, καθώς η βαλκανική οδός είχε κλείσει και είχε επιστρέψει και τώρα βρισκόταν μαζί μας έτοιμη να ξεκινήσει ένα νέο ταξίδι.
Δημιουργήθηκε ένα κατώφλι μεταμόρφωσης και αντίστασης, ανάμεσα στο κοινό και τους συμμετέχοντες, και αναδύθηκε μια εφήμερη κοινότητα, ένας τόπος συγκατοίκησης, ένα εμείς των σωμάτων που βρίσκονταν εκεί αφήνοντας έναν χώρο ανοικτό. Αυτή δεν ήταν η πρόκληση για την performance; Ένα ετεροτοπικό τοπίο αντίστασης, μια κριτική προσέγγιση των υφιστάμενων ηγεμονικών πολιτικών.
Ελένη Τζιρτζιλάκη
www.nomadikiarxitektoniki.net
Ευχαριστούμε τη Μαρία Κενανίδου, τους ηλεκτρολόγους… και τη Haima
[1] Butler J. (2004)Precarious life : The powers of mourning and violence, Λονδίνο,Verso2004
[2] Λαγιος Θ.Λέκκα Β. Πανουτσόπουλος Γ. (2016)Διάχυση συνόρων ,χάραξη σωμάτων,σημεία καταγραφής Futura
[3] Φουκώ Μ. (2005)Επιτήρηση και τιμωρία, Η γεννηση της φυλακής,Αθήνα,Εκδόσεις Ράππα
[4] Pasolini, (1976)Poesia in forma di rosa, Garzanti
