Ελένη Τζιρτζιλάκη ,Σίφνος /Οκτώβριος 2021

“Είμαστε οι εγγονές των μαγισσών που δεν μπορέσατε να κάψετε”

Silvia Federici,Το κυνήγι των μαγισσών χθες και σήμερα.

Μεγάλωσα μέσα σ ενα βαφείο με βαρέλια με χρώματα και με γυναίκες που έπλεκαν και κεντούσαν με μοναδική φαντασία που είχαν έλθει  απο τη Κρήτη στην Αθήνα,σαν αυτή η ενασχόληση να ήταν η φυγή τους απο την καθημερινότητα κι απ ολα εκείνα που είχαν συμβει στο νησί.

Ο πατέρας μου υπήρξε πολυ τρυφερός άνθρωπος, ήταν κομμουνιστής με ολη τη σημασία,όμως ήταν συχνά απών για μας, αιτία οι εξορίες, η ενασχόληση με τα κοινά,η δική του ζωή κλπ. Διαβαζα ρώσικη λογοτεχνια και ποίηση  απο πολυ μικρή πηγαινα στις πορείες ειρήνης, και το σπίτι μας ήταν πιο πολυ πέρασμα  παρά σπίτι.

Η μητερα μου ήταν  μια δυνατή γυναίκα με πολλά τραύματα, είχα μια δυσκολη σχέση μαζί της, και όταν ο πατέρας μου ήταν αναγκασμένος να κρυβεται την περίοδο της δικτατορίας, ενας άνδρας της οικογένειας είχε παρεμβατική συμπεριφορά απέναντί μου.

Τότε άρχισα να έχω προβλήματα στη λαλιά,στη φωνή. Περισσότερα…

Η Αθήνα είναι μια μεσογειακή πόλη,με δυσανάγνωστες τις μνήμες της σύγχρονης ιστορίας της, καθως η τάση της εξουσίας  είναι να προβληθούν κυρίως τα ίχνη της αρχαίας και της νεοκλασσικής πόλης και οχι αυτό που συναίβει μετά. Μνήμες της πόλης και των κτιρίων της   θρυμματίστηκαν, αφέθηκαν στην εγκατάλειψη.

Παράδειγμα αποτελούν τα Προσφυγικά της Λεοφώρου Αλεξάνδρας που σχετίζονται με την μνήμη των προσφύγων αλλα και με τη μνήμη του εμφυλίου.Αλλο παράδειγμα είναι πολλά απο τα βιομηχανικά κτίρια της πόλης.

Η   σύγχρονη  μνήμη  της Αθήνας  εγγράφεται στο τραυματισμένο σώμα της κυρίως μεσα απο συμβάντα, συναντήσεις  στον δημοσιο χώρο, καταλήψεις. Θα λέγαμε την μνήμη αυτή ευάλωτη και θρυμματισμένη αλλά ορατή . Περισσότερα…

AICA Hellas Θεωρήματα 2: Περί Ιστορίας

1 Οκτωβρίου-1 Νοεμβρίου 2020

ΕΜΣΤ, Αίθουσα περιοδικών εκθέσεων (-1)

MEMORIA Γυναίκες στο Βουνό.Τετράδιο 1 Αναγνώσεις ,Τετράδιο 2 Το Ταξίδι ,Υλικό Βίντεο απο τις Δημόσιες Αναγνώσεις.

Επιμέλεια Μπία Παπαδοπούλου

Φωνές μέσα απο τη σιωπή.Στην έκθεση Περί Ιστορίας Θεωρήματα της AICA Hellas  στο ΕΜΣΤ στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων βρίσκεται το Εργο μου MEMORIA Γυναίκες στο Βουνό επιμέλεια Μπίας Παπαδοπούλου.Εκει βρίσκονται οι γυναίκες και οι ιστορίες τους .Βγαίνουν απο τη σιωπή χρόνων σε μια σημαντική χρονική στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας αυτή της καταδίκης της Χρυσής Αυγής.

Οι 14 γυναίκες είναι οι

Ξένια η Ξενούλα Αθανασάκη,Ανδριανή Καταρτζόγλου,Βαγγελιώ Κλάδου η Βαγγέλα Μαρία,Παγώνα Κοκοβλή Κατερίνα,Μαρία Λεδάκη η Μαρίκα,Κούλα Μαραθάκη,Μαρία Μποράκη-Μαριώ η Μαρίκα Δασκάλα,Ελένη Ξερογιαννάκη,Ελένη Νίτσα Παπαγιαννάκη Ηλέκτρα,Αργυρώ Πολυχρονάκη,Ελευθερία Παπαδογιάννη,Γεωργία Σκευάκη η Σκευογεωργία Αντωνία Τρικουνάκη, Αθηνά Χανταμπή. Περισσότερα…

Οι Δημόσιες Αναγνώσεις MEMORIA. Φωνές μες στη σιωπή των ιστοριών των γυναικών στο ΕΜΣΤ συμπληρώνουν το έργο ΜΕΜΟRΙΑ. Γυναίκες στο Βουνό, Τετράδιο 1, Τετράδιο 2, της έκθεσης «Θεωρήματα 2: Περί Ιστορίας» της AICA Hellas στο ΕΜΣΤ (επιμελητική πρόταση Μπίας Παπαδοπούλου). Πρόκειται για δύο artist’s books που αναπλάθουν με συναρπαστικό τρόπο τις βιογραφίες 14 νέων γυναικών, μαχητριών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος στη Δυτική Κρήτη. Το Τετράδιο Ι περιλαμβάνει ντοκουμέντα από τον Τύπο της εποχής, συγκλονιστικά κείμενα της Τζιρτζιλάκη για τις ζωές των ηρωίδων της –που προέκυψαν μετά από ενδελεχή έρευνα σε ιστορικά αρχεία και εμπλουτίστηκαν από προφορικές μαρτυρίες–, καθώς και φωτογραφίες-πορτρέτα όσων ανταρτισσών κατάφερε να εντοπίσει. Προσφέρει στον αναγνώστη/θεατή μια διαπεραστική εικόνα του βίαιου εμφυλιακού τοπίου και της επαναστατημένης γυναικείας ιδιοσυγκρασίας. Το Τετράδιο ΙΙ, με υπότιτλο Το ταξίδι, φτιαγμένο ειδικά για την έκθεση, περιέχει ζωγραφιές της καλλιτέχνιδος, ψυχογραφήματα των γυναικών που βγήκαν στο βουνό και μεταμορφώθηκαν «στο δύσβατο ταξίδι τους σε αγρίμια, σε άνθη, σε πουλιά». Κοινό νήμα, η βαθιά ανθρώπινη ματιά στα οδυνηρά συμβάντα. Περισσότερα…

Και το δένδρο νεκρό δεν δινει στέγη, ανάσταση
ο γρύλος
Κι η ξεραμένη πέτρα ήχο νερού.Μόνο
Στόν κόκκινο βράχο απο κατω είναι η σκιά.
(Ελα στον ήσκιο αυτού του κόκκινου βράχου),
Κι εγω θα σου δείξω κατι διαφορετικό
Από τον ήσκιο σου πρωί που τρέχει πίσω σου
Κι απο τον ήσκιο σου το βράδυ που ψηλώνει να σε βρει
Τον φόβο θα σου δείξω εγω σε μια παλάμη
σκόνη[1] .

Έτυχε τoν Φεβρουάριο να διαβάζω “Το τελευταίο πέταγμα του φλαμίγκο του Mia Couto.Στο βιβλίο αναφέρεται το ζωάκι Halakavuma  ή παγκολίνος, θηλαστικό που το σώμα του καλύπτεται απο κεράτινες φολίδες και τρέφεται με μυρμήγκια,σε υποσημείωση στη σελίδα   γράφεται:Σε πολλές περιοχές της Αφρικής πιστεύουν πως ο μυρμηγκοφάγος κατοικεί στους ουρανούς και κατεβαίνει στη γη για να μεταφέρει στους κατα παράδοσιν ηγέτες τα νεότερα σε οτι αφορά τα μελλούμενα. [2] Περισσότερα…

Ελένη Τζιρτζιλάκη

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

The city talks back research residency Theatrum Mundi

“Does the city have speech”, Saskia Sassen (2013)
Ευχαριστώ την Πάσκουα Βοργιά για τη συνεργασία.

Άρχισα να έχω προβλήματα στη λαλιά,στη φωνή, απο την εφηβεία οταν τότε ζώντας στην πόλη Αθήνα στη δικτατορία κυνηγούσαν τον πατέρα μου ο οποίος ηταν αναγκασμένος να κρύβεται  ως κομμουνιστής.Η αστυνομία ερχόταν τις νύχτες στο σπίτι και τον έψαχναν ακόμη και σ ένα μπαουλοντίβανο. Η αντίδραση μου ήταν να φεύγω απο το σπίτι και να περιπλανιέμαι στην πόλη γνωρίζοντας αγνώστους ανθρώπους πολλές φορές κοιμόμουν στα σπίτια τους. Τοτε λοιπόν άρχισαν τα προβλήματα στη λαλιά.Συχνα δεν μπορούσα να μιλήσω, έκλεινε η φωνή μου, κατι που συχνά μου συμβαίνει εως σήμερα. Τοτε αισθανόμουν οτι η πόλη έχανε τη λαλιά της μαζι μ, εμένα.

Μετά απο χρόνια στο εξωτερικό και τις σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική η περιπλάνηση έγινε η μεθοδολογία ανάγνωσης της πόλης. Η περιπλάνηση βοηθάει στο ν’ ανακαλύψεις την φωνή-τις φωνες  της πόλης, Τα σημεία εκείνα στα οποία κρύβονται και να έρθεις σε επαφή μαζι τους.

Αρχικα  ήταν οι περιπλανήσεις στις παλιές βιομηχανικές περιοχές οπως στα Εργοστασια στον Πειραιά οπου μεσα απο την περιπλάνηση και το βιντεο εγινε η ανάγνωση ερμηνεια της περιοχης στο ερευνητικό «τα βιομηχανικά κτιρια και το περιβάλλον τους στον Πειραιά». και κατόπιν η ομαδα Aστικο κενο oμαδα για τα δικαιώματα τον χώρο και την πόλη. Περισσότερα…

HerMa Conference,Οι κοινότητες στο προσκήνιο Πρωτοβουλία για την αναδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς/Εργατουπαλληνικό κέντρο Ελευσίνας

 Η εισήγηση εξετάζει την σημασία της κοινότητας  σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά και με την τέχνη. Πόσο σημαντικό είναι ;Πως μια κοινότητα υπερασπίζεται την πολιτιστική κληρονομιά; Πότε συμβαίνει αυτο ; Που; Και η ο καλλιτέχνης σε σχέση με την κοινότητα; Ποιά είναι τα όρια;Στην Ακαδημία Πλάτωνος η κοινότητα των κατοίκων υπερασπίστηκε τον τόπο και την μνήμη του  εναντια στην κατασκευή  του Μall και συνεχίζει. Η δράση της κοινότητας βασίζεται στο συν-αίσθημα και είναι  αποτελεσματική.

Η κοινότητα των κατοίκων μπορεί να φέρει άμεσα αποτελέσματα όταν ενεργοποιηθεί.Ο,η καλλιτέχνης  αναμειγνύεται με τους κατοίκους και με τις κοινότητες δημιουργεί δράσεις, στην περίπτωση της Νομαδικής Αρχιτεκτονικής  περπατητικές δράσεις όπως για το ποτάμι που χάθηκε στον Κηφισσό,στην Ακαδημια Πλάτωνος,στην περιπατητική διαδρομή απο το θεατρο Εμπρός διασχίζοντας την οδό Πανεπιστημίου κάνοντας στάσεις σε ιστορικά σημεία της πόλης.

Η καλλιτέχνης υπερασπίζεται την κοινότητα  και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου με τις “Αναγνώσεις, memoria γυναίκες στο βουνό»  που αφορά τις γυναίκες που αγωνίστηκαν για την αδύνατη επανάσταση που ήταν ο εμφύλιος στην Δυτική Κρήτη. Στις Αναγνώσεις μια ευρύτερη κοινότητα ενεργοποιήθηκε.

Ελένη Τζιρτζιλάκη

Διδακτωρ αρχιτέκτων-community artist Περισσότερα…

Η εισήγηση αυτή πραγματοποιήθηκε στον χώρο του Twixt Lub μετά απο πρόσκληση στις 30 /11/ 2019. Ανήκει στη σειρά διαλέξεων γύρω από την καλλιτεχνική έρευνα που διοργανώνεται στο TWIXTlab με σκοπό να αποτυπώσει ενδεικτικά όψεις του φαινομένου στην Ελλάδα σήμερα. Στο πλαίσιο της καταγραφής της καλλιτεχνικής έρευνας προσκεκλημένοι εικαστικοί καλλιτέχνες μίλησαν για το έργο τους απαντώντας σε ερωτήματα σχετικά με τους τρόπους παραγωγής και αναπαράστασης της γνώσης, καθώς και τους τρόπους αντιμετωπισής της καλλιτεχνικής έρευνας στο σύγχρονο καλλιτεχνικό, εκπαιδευτικό και πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο στην Ελλάδα, σήμερα. 

Η σχετική έρευνα της ανθρωπολόγου και εικαστικού Ελπίδας Ρίκου και της ιστορικού τέχνης Κατερίνας Κωνσταντίνου εκπονήθηκε με την υποστήριξη του Κέντρου Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες και σε συνεργασία με το TWIXTlab, συμβάλλοντας στον δημόσιο διάλογο γύρω από την πολιτική και την ποιητική της καλλιτεχνικής έρευνας. Ευχαριστώ τη Σεβαστίάνα Κωνστάκη. Περισσότερα…

To κείμενο δημοσιεύτηκε στον κατάλογο της ελληνικής συμμετοχής στην 15^η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Η  Hannah Arendt στο κείμενό της με τίτλο “Εμείς οι πρόσφυγες”[1] αναφέρει: “Λοιπόν, είναι αλήθεια ότι αναζητούμε άσυλο αλλά δεν έχουμε διαπράξει καμιά πράξη και οι περισσότεροι από εμάς δεν ονειρεύτηκαν να έχουν κάποια ριζοσπαστική πολιτική άποψη” και συνεχίζει: ”Ακόμη και μεταξύ μας δεν μιλάμε για αυτό το παρελθόν. Αντ’ αυτού έχουμε βρει τον τρόπο μας να διαχειριζόμαστε ένα αβέβαιο μέλλον. Απ τη στιγμή που όλοι κάνουν σχέδια εύχονται κι ελπίζουν το ιδιο κάνουμε κι εμεις…”και τελειώνοντας: “Οι πρόσφυγες διωγμένοι από χώρα σε χώρα αποτελούν τη πρωτοπορία του λαού τους.” Αυτό που αποκαλύπτει είναι αυτή η ιστορική συνείδηση του πρόσφυγα. Περισσότερα…

Το κείμενο επιθυμεί να συμβάλλει στο πεδίο που περιλαμβάνει συμβολικές καλλιτεχνικές πρακτικές, σ’ αυτό που θεωρείται νομαδική τέχνη γενικότερα.

Το έδαφος και η σχέση του με το σώμα, αποκτά ιδιαίτερη σημασία σ αυτή την προσέγγιση. Η πόλη είναι ένας δυναμικός κοινωνικός χώρος σε μετασχηματισμό.«Η πόλη έχει σχέση με τη κοινωνία στο σύνολό της…  αλλάζει λοιπόν όταν η κοινωνία αλλάζει …ωστόσο οι μετασχηματισμοί της πόλης δεν είναι παθητικά αποτελέσματα της κοινωνικής σφαιρικότητας..Η πόλη εξαρτάται επίσης όχι λιγότερο ουσιαστικά από σχέσεις αμεσότητας, από τις απευθείας σχέσεις μεταξύ προσώπων και ομάδων που συνθέτουν την κοινωνία..»[1] Ιδιοτυπία της πόλης, το δικαίωμα στην πόλη.

Τίθεται το ερώτημα ποιες είναι σήμερα στον χώρο οι πρακτικές της ελευθερίας,ποιά είναι τα εδάφη της αυτονομίας και που δημιουργούνται,πως μπορεί να δώσει κανείς χώρο και χρόνο στις νέες σχέσεις και στις πολλαπλές ταυτότητες που προκύπτουν;

Πως μπορούμε να δημιουργούμε  χώρους και χρόνους στη πόλη που να παράγουν νέες μορφές τέχνης και ζωής, που να συμπεριλαμβάνουν τις διαφορετικές ταυτότητες, που να έχουν νέες πτυχές για το πολιτικό, νέες μεθοδολογίες για το καλλιτεχνικό, που συγχρόνως να δημιουργούν διαφορετικές χωρικές εκφράσεις και σχήματα;Πως μπορούν οι χώροι αυτοί να παράγουν δίκτυα; Περισσότερα…

Το Ημερολόγιο Μετανάστευσης είναι η καθημερινή καταγραφή των συμβάντων γύρω από το προσφυγικό για ενάμιση μήνα  μέσα από τα δελτία ειδήσεων, καθώς και οι αφηγήσεις  των ίδιων των προσφύγων, παράλληλα με αποσπάσματα ποίησης κυρίως του Pier Paolo Pasolini . Η γράφουσα ακολουθεί τους πρόσφυγες στις διαδρομές τους στην Ειδομένη, στον Πειραιά, στην πλατεία Βικτωρίας, στις καταλήψεις στέγης στην Αθήνα, στη Λέσβο, σε χώρους απεχθείς,  όπως το στρατόπεδο της Μοριάς, στο οικόπεδο – νεκροταφείο. Το ημερολόγιο ταξιδεύει στον χρόνο του στρατοπέδου της Μακρονήσου, συγκρίκνοντας το με τα σύγχρονα στρατόπεδα όπου ζουν έγκλειστοι οι πρόσφυγες.

Το υλικό αυτο παρουσιάζεται στην διεθνή  έκθεση Αρχιτεκτονικής  Βiennale di Venezia στο Ελληνικό Περίπτερο 2016 θεωρώντας το σημαντικό ακριβώς για βοηθήσει στην κατανόηση του ζητήματος από χωρική και χρονική άποψη, και στην αντίληψη της ευαλωτότητας των ανθρώπων και των συνθηκών των περιφράξεων, καθώς και των νέων συνθηκών κατοίκησης που δημιουργούνται (δυστοπίες), αλλά και στο πώς μπορεί η Αρχιτεκτονική να δώσει απαντήσεις στο προσφυγικό, αρχικά διερευνώντας το ζήτημα συμμετέχοντας στην καθημερινότητα και τον συμμετοχικό σχεδιασμό των συγκατοικήσεων καταλήψεων στέγης των προσφύγων.

ελένη τζιρτζιλάκη