Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου
Ελένη Τζιρτζιλάκη – Αστικές Μυθολογίες
Eπιμέλεια: Μπία Παπαδοπούλου, Άρτεμις Ποταμιάνου
Σιωπηλή Περηπατητική Δράση:Πειραιώς, κοιτώντας τον αρχαιολογικό χώρο και την αρχαία Ιερά Οδό -Ιερά Οδός –Λεωνίδου-Φιλοδήμου. (Performance:Δανάη Μανωλέσου(κίνηση) -Ρούλα Κουβαρά (ηχητικές συνθέσεις) –Ελένη Τζιρτζιλάκη(ποίηση )- Ερνεστίνα Καρυστιναίου –Ευθυμιάτου (συνεργάτης) -Υδρα Πάρντος (έμπνευση).
Υλικά: δρόμοι, τοίχοι, εγκαταλειμμένα κτίρια,σώματα,μεσοφόρια, υφάσματα,κλωστές, βελόνες,ηχείο,μικρόφωνο,ηχητικά αντικείμενα, κουδούνια προβάτων,κατσικιών,αλόγου…,φωνές,ποιήματα, υλικό αρχείου απο το Δρομοκαϊτειο,ποιήματα, φωτογραφίες, ζωγραφιές, νερό, σπόροι,άνθη,αφίσσα,τσάντα ζωγραφισμένη.
Διάρκεια: 1:30
Η σιωπηλή περηπατητική δράση με performances “Γυναικεία Υπόθεση» συμβαίνει το μεγαλύτερο μέρος της στην Ιερα Οδό.Εμπνέεται απο την άγρια φύση της γυναίκας, απο τις δυο θεότητες τη Δήμητρα και την Περσεφόνη και απο τον εγκλεισμό στο Ψυχιατρείο-Δρομοκαϊτειο(βρίσκεται Ιερά Οδό 343),μέσα απο μια προσωπική ιστορία- αλλά και γενικότερα απο την επισφαλή –τρωτή θέση της γυναίκας.
Έχει αναφορές στις γυναίκες που αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα,που συχνά προέρχονται απο την πατριαρχία,απο τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία.
Η εξερεύνηση διαφορετικών γυναικείων καταστάσεων είναι το θέμα μου, μεσα απο μικρά συμβάντα απο την ποίηση,την κίνηση,τους ήχους, τις εικόνες(υλικό αρχείου,ζωγραφική).
Πως θα ήταν η ζωή αλλιώς ενω ματωμένη ήταν;
Το κλάμμα ηταν ασταμάτητο εκείνο το πρωινό στα χλωμά μάτια σου.
Κοιτούσαμε μακριά πίσω απο το κιγκλίδωμα,εκει βρισκόταν ο αρχαιολογικός χώρος και η αρχαία Ιερά Οδός, δρόμος χωμάτινος σε χαμηλό επίπεδο, στο βάθος ήταν η Ακρόπολη.Κάποτε εδώ γινόταν τα Ελευσίνια Μυστήρια που ξεκινούσαν απο την Ιερά Πύλη.
Ρίξαμε σ’ αυτό το σημείο σπόρους και άνθη.Θελήσαμε να είναι μια μικρή τελετή για τη Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη.
Αρχίσαμε να περπατάμε ανάμεσα στους αγρούς και τα λιόδενδρα. Υπήρχαν πολλα ζώα που ακούγαμε τα κουδούνια τους. Οι αγροί και οι ελαιώνες μεταμορφώθηκαν,γέμισαν με κτίρια κακοφτιαγμένα, με ευτελή υλικά, αμφίβολης χρήσης,σαν να έγιναν για να καταστρέψουν την ιερότητα του δρόμου.
Οι τρεις γυναίκες που περπατούσαν στην Ιερά Οδό φορούσαν μεσοφόρια με δαντέλες και τρέσες, η μια ήταν έγκυος.
Το περπάτημα μας ήταν αργό και σιωπηλό.Ηταν μια τελετουργία που ερχόταν απο το παρελθόν σ’ εμάς.
Θελήσαμε να υπάρχει μια ιερότητα κατι σαν γυναικεία έκσταση.
Ένας γυναικείος τρόπος αγάπης κατοικούσε ανάμεσα μας,μια αγάπη πρωτύτερη που διαπερνούσε το σώμα μας.Ηταν κατι ουσιώδες που μοιραζόμαστε.
Στη διαδρομή είχαν μείνει ελάχιστα λιόδενδρα που το ένα το ποτίσαμε, ισως ήταν το παλαιότερο.
Θέλαμε να πιστεύουμε οτι θα ξαναβλέπαμε αυτο το τοπίο με τους ελαιώνες και τα ζώα, οτι η ασχήμια που υπήρχε τώρα θα εξαφανιζόταν και θα περπατούσαμε πάλι ανάμεσα στα λιόδενδρα.
Στο πρώτο οικόπεδο στην Ιερά Οδό ξεκολλάγαμε τα κομμάτια απο τον τοίχο του σπιτιού,ήταν στρώματα το ενα πανω στο άλλο ,χρωματιστοί σοβάδες. Έτσι δεν ήταν και η ζωή μας; Θέλαμε να την κομματιάσουμε ώρες ώρες να δούμε το μέσα.
Η Ιλεάννα είπε:Μου θυμίζατε γυναίκες που έκοβαν χόρτα. Και κάποιες γυναίκες που είχα δει στο Βερολίνο το ‘90 . Μια αλλη φίλη:Ηταν σαν να είχατε κατι μυστικό που σας ένωνε.
Στο black box διάβασα τα ποιήματα που γράφτηκαν για την φίλη που ακούσια οδηγήθηκε απο το νησί στο ψυχιατρείο Δρομοκαϊτειο με συνοδεία αστυνομικών. Η ανάγνωσή μου είναι θραυσματική, διακόπτεται ηθελημένα απο ήχους και μετασχηματίζεται μέσα απο κινήσεις. Στο μαύρο τοίχο τοποθετούνται εικόνες- αποσπάσματα απο τη ζωή στο ψυχιατρείο,μου έκαναν εντύπωση εκείνα τα δαχτυλίδια απο τις γυναίκες που περασαν απο εκει,για φαντάσου τους τα πήραν.Ανάμεσα στις εικόνες τοποθέτησα τις ζωγραφιές μου, κείμενα με αυτά που είπε η φίλη μου για το πως ήταν οι μερες της στο Δρομοκαϊτειο, άλλα με τις ελαχιστες πληροφορίες που βρηκα για τις γυναίκες εκει.
Πως αντέδρασε το κοινό εδω; Προσπαθούσε να καταλάβει να συνδυάσει τα θραύσματα.
Το Δρομοκαϊτειο Ψυχιατρείο αρχικά ονομαζόταν φρενοκομείο και ξεκίνησε να λειτουργεί το 1887,μέσα απο μια δωρεά του εμπόρου Δρομακαϊτη που έγινε χάρην της συντρόφου του Ταρσής του που έπασχε απο ψυχική ασθένεια. Είναι γνωστό το Σαλπετριέρ (1656) στο Παρίσι οπου νοσηλεύονταν αποκλειστικά γυναίκες και η θεραπεία συνδεθηκε με τον εγκλεισμό και την τιμωρία και στη Βενετία το ψυχιατρείο για γυναίκες στο νησί San Clemente.
Στρίψαμε στην οδό Λεωνίδου.Σταματήσαμε στο εγκαταλειμμένο βιοτεχνικό κτιριο με τα σκουριασμένα σίδερα που βρισκόταν στην οδό Λεωνίδου γωνία. Η Ρούλα εδω κρέμασε διάφορα μεταλικά αντικείμενα και παρήγαγε ήχους καθως τα έφερνε σ’ επαφή με τα σκουριασμένα σίδερα.Η Δανάη χόρεψε.Διάβασα το ποιήμα το Βαφείο.
Εμενα ο δρόμος και το κτιριο μου θύμιζαν το βαφείο -καθαριστήριο που είχαν οι γονεις πριν γεννηθώ,στη Λεωνίδου. Γι αυτό μου είχε μιλήσει η Αντιγόνη η αδελφή της μητέρας μου που κι εκείνη εδω δουλευε , ένα μεσημέρι που ήρθαμε στον Κεραμεικό για φαγητό.το Βαφείο ηταν εδω. Δεν πρόλαβε καλά καλά να λειτουργήσει, και τον πατέρα τον πήρανε στη Μακρόνησο, η μητέρα με τη θεία βάφανε και καθαρίζανε ρούχα. Ερχόμενες απο τα Χανιά το μέρος το αισθανόταν ανοίκειο.Ποιες ηταν οι πελάτισσες; Οι γυνα;iκες απο τους οίκους ανοχής στους γύρω δρόμους . Όπως έλεγε η θεία Αντιγόνη ήταν γλυκομίλητες και είχαν ζεστασιά έλεγαν αστεία κι εκαναν τις ημέρες πιο ανάλαφρες μεσα στη λύπη.
Κατευθυνθήκαμε στο εσωτερικό στενό δρομάκι, θύμιζε νησί .
Προσκαλέσαμε τις γυναίκες χωρίς να έχουμε αντίρρηση και για τους άνδρες -να ράψουμε λέξεις πάνω σ ενα λευκό τραπεζομάντηλο. Τι σημαίνει το ράψιμο των λεξεων ; Οι γυναίκες πάντοτε αντάλλασαν συναισθήματα καθως έραβαν η κεντούσαν.Βοηθούσε. Ξαλάφρωνε.Κλωστές βελόνες ,υφάσματα βρίσκονταν ανάμεσα ….κι εμεις ράβουμε λέξεις που έχουν σχέση με τα τραύματα μας ,με τις ουλές μας,με τις επιθυμίες μας …ανάμεσα μας μια γυναίκα απο την Αργεντινή ενα νεαρό κορίτσι απο τη Σεβίλλη.Βγήκαν και οι γυναίκες απο το κλειστό σπίτι η ηληκιωμένη ειχε να βγει μήνες, κάθησε μαζι μας αυτή κι η κόρη της σ’αυτη την αυτοσχέδια αυλή. Λεξεις που ράφτηκαν :Κοντά, μελαγχολία εμπιστοσύνη, paz ,animales …..
Το κείμενο γράφτηκε 26 Σεπτεμβρίου 2021
Ποιήματα
Γυναικεία Υπόθεση
Θα ήθελα
να είσαι μαζί μου
αυτη τη νύχτα
με τη φεγγάραδα
που γεμίζει
το δωμάτιο αϋπνία
θα μπορούσε
το σώμα μου
να εκραγεί απόψε
καθως το δωμάτιο γεμίζει φως
κι έρχονται όλοι ετούτοι οι άνθρωποι
του παρελθόντος
κι εσυ απο σκουλίκι
γίνεσαι πεταλούδα
και μετα πουλί με ασημένια φτερά
και μετα κάθεσαι αποσβολωμένη
στην άκρη του δωματίου
και το κλάμμα ακούγεται μακριά
κι απο κλάμμα
γέλιο γίνεται
γέλιο που περισεύει
κορίτσι που φωνάζει
σε έκρηξη
στο δρόμο
ο ήχος της θάλασσας
αργός
και το τρανζιστοράκι
γεμίζει μουσική το στρώμα.
Δρομοκαϊτειο
Εκείνες οι γυναίκες
χωρις νησί
δίχως σπίτι
στα άνθη κατοικούν
και στον άνεμο
όταν τ’ αστέρια ανάβουν
τις βλέπεις
στα γκρίζα νοσοκομεία
βαδίζουν
πάνω -κατω
Άννα
στη θάλασσα συναντιόμαστε
όταν η αστυνομία ήρθε
και η καρδιά μου τρεμόπαιζε
σώσε με.
Ακακίες
Η θύμιση του ήλιου
ειναι σφοδρή
σε κατακλύζει
άραγε θα προλάβει νάρθει ο χειμώνας;
το μεσημέρι συνέβει
το τέλος της γιορτής
σε σκέφτομαι
με την άσπρη φόρμα
του ψυχιατρείου
ανάμεσα στα δένδρα
ισως είναι ακακίες
που τώρα ανθίζουν.
Χρυσόσκονη
Αστεράκια
μου ‘λεγες
στο δωμάτιο
θα βάλουμε
αστεράκια
στον ουρανό
χρυσαφένια αστεράκια
τωρα
το δωμάτιο
μουντό,λευκό
δίχως αστέρια
δίχως χρυσόσκονη
κι αγγέλους
βρίσκεσαι στο γκρίζο κτίριο
δεν μπορώ να σ’ αγγίξω
δεν μπορώ
να κάνω κάτι για σενα
νάρθω κοντά σου
ν αγγίξω το χέρι σου
να δω τα σμαραγδένια μάτια σου
λευκά σεντόνια/γκρίζοι τοίχοι/ μηχανήματα /χάπια…
κι εκείνο το χρωματιστό ύφασμα που περιμένει …
Το χάδι
Το χάδι δεν έφτασε
η αγάπη δεν ήταν αρκετή
οι μπάτσοι σε πήραν με χειροπέδες
και σε οδήγησαν
νόμοι ενος κράτους
που δεν αναπνέει
το χρώμα των ματιών σου
λίγο πριν ήταν σμαραγδί
και τα παράσιτα
δεν ήταν καθως πρέπει
το χειρότερο
οι χαρακιές στα πόδια σου
που το αίμα έσταζε
ουτε εκείνος βοήθησε
κι ας σ’ αγκάλιαζε
ψέματα ήτανε
δεν σ αγαπούσε.
Τωρα αλλαγή πορείας προς τα δυτικά…
Ηλιοτρόπια
Πόρτες κλειστές
σιωπή
γαλαζοπράσινη λαδομπογιά,
νοσοκόμες,φάρμακα
γυναικεία υπόθεση
το άλογο της Άννας
αναχωρεί για το βουνό
και για τις αλυκές
Πως μπορούσε ν’ αγαπήσει κείνο το κορίτσι
κεινη τη γυναίκα
κι εκείνη την έκφραση του ανείπωτου
ενα πέταγμα
προς τα μπρος
μεσημέρι
γυμνή
στο σώμα σου
ειδα τα ηλιοτρόπια
μολις είχαν ανθίσει
κι ηταν φωτεινά
Ο αποχωρισμός είχε αφήσει ανείπωτη θλίψη
εδω που είμαστε τώρα
ενα τοπίο στα σύνορα με ηλιοτρόπια
που διασχιζαμε
κατοικούσαμε για παντα εκει
το δέρμα σου το δέρμα της άγγιζε .
Το Βαφείο
Κάποτε εδω ηταν το βαφείο
Ενα βαρελι χρώμα
πριν γεννηθεις
σ’ αυτό το δρόμο
το κοκκινο χρωμα
μαζι με το αίμα
στις πληγες εσταζε
σ’ εκείνες τισ διαδρομές
στα μηχανουργεία
και στα μπουρδέλα
η Αντιγόνη,η Ουρανία, η Ελένη
εκείνες οι γυναίκες
κατοικούν εδω
έφυγαν απο εδω
η ανάσα της δυσκολεύει.
Η γη στέρεψε
Η Περσεφόνη έφυγε ταξίδι
ανάμεσα στα άνθη και στους καρπούς
η μητέρα της Δήμητρα
τη γη στέρεψε
οπως και αυτό το καλοκαίρι
η γη στέρεψε
η γη καηκε
η Ιερά Οδός σιωπηλή -ομιλούσα
σημαδι στον χρόνο
που φεύγει.
Ελένη τζιρτζιλάκη /τα ποιήματα γράφτηκαν τον Ιούλιο 2021 στη Σίφνο
Η ανάγνωση έγινε στην Περηπατητική Δράση Γυναικεία Υπόθεση την Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2021