«Ξέραμε ότι θα συνέβαινε» H θάλασσα της ηρεμίας Emily St.John Mandel
Γράφοντας από το περιθώριο ως πεδίο επιλογής, ως θηλυκότητα, ως ένα πεδίο από το οποίο μπορώ να αντικρύσω την πόλη διαφορετικά για την δημιουργία ενός αντιηγεμονικού λόγου θηλυκοτήτων στην πόλη. Η βία και ο φόβος αυξάνονται, και σε αυτή τη συνθήκη ως θηλυκότητες είμαστε ανυπεράσπιστες σε μια πόλη που εξευγενίζεται που το σώμα της κυριαρχείται από έναν βίαιο λόγο, πατριαρχικό. Ως θηλυκότητες αντιμετωπίζουμε προβλήματα περπατώντας στην πόλη ιδιαίτερα τις νυχτερινές ώρες, επίσης κυριαρχεί μια βίαιη συνθήκη στους χώρους της, ενώ λείπουν οι χώροι θηλυκοτήτων, όπου το σώμα μας να αισθάνεται ελεύθερο, αρμονικά.
Αντ’ αυτού καλούμαστε ως αρχιτεκτόνισσες, ως θηλυκότητες και ως κάτοικοι να υπερασπιστούμε την κατοικία, τα αστικά κενά, τον δημόσιο χώρο, τη ζωή και τη μνήμη της πόλης Αθήνας. Όλες εκείνες τις μικρές βιοτεχνίες, εργαστήρια, καταστήματα μικροεμπορίου, κατοικίες σχεδόν αόρατες που τώρα πλέον με μεγάλη ταχύτητα εξαφανίζονται. Και δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με έναν επενδυτή, αλλά με ένα οργανωμένο σχέδιο gentrification στο οποίο συμμετέχει ο δήμος της Αθήνας, οι μεγάλες επενδυτικές εταιρείες συχνά ξένου κεφαλαίου και οι δυνάμεις καταστολής.
Η Αθήνα αλλάζει, μεταμορφώνεται, κινδυνεύει.
Μια πόλη πορώδης, όπως είχε χαρακτηρίσει ο Walter Benjamin την Νάπολη (1924), ήταν η Αθήνα, πόλη με έντονα χαρακτηριστικά της Μεσογείου με αστικά κενά, με πολλές διαφορετικές χρήσεις στο κέντρο της, πόλη -πέρασμα στο ταξίδι των μεταναστών, με καταλήψεις, με χώρους μυστικούς, μυρωδιές, εκπλήξεις, αυτοσχεδιασμούς στην καθημερινότητα…
Τώρα μετασχηματίζεται για να μετατραπεί σε μια πόλη των ξενοδοχείων και των AIRBNB. Οι παλαιές χρήσεις δεμένες με μια μεσογειακή πόλη, αλλά και με μια πόλη στο μεταίχμιο, πόλη ρευστή των επιθυμιών και των αισθήσεων εξαφανίζονται. Ο Γιώργος Μαρνελάκης στο κείμενό του «Η επίμονη σωματικότητα της οδού Αθηνάς» (Στενές επαφές φύλου, σεξουαλικότητας και χώρου, FUTURA-ΕΜΠ) μιλά για «εκείνες τις χρήσεις που είναι άμεσα συσχετισμένες με το σώμα μας και τις απολαύσεις του – χρήσεις που εξαφανίζονται μια προς μια, κάτω από τον οδοστρωτήρα της «ανάπλασης» της οδού Αθηνάς που προχωρά σε ταχύτατους ρυθμούς….αυτή η έντονη σωματικότητα των δραστηριοτήτων αυτών σε συνδυασμό με τον πλεονασματικό τους χαρακτήρα είναι που τις κάνει ιδιαίτερα επισφαλείς στις βλέψεις της ανάπλασης και ταυτόχρονα επίμονα ανθεκτικές απέναντι της.»
Το σχέδιο gentrification με σκληρούς όρους μαστίζει την Αθήνα από άκρη σε άκρη, και σχετίζεται με την ανάπλαση της πλατείας Εξαρχείων, τους πλειστηριασμούς, την έφοδο στην κατάληψη στέγης στα Προσφυγικά.Επιδίωξη είναι να αποκλειστεί από την πόλη με τις πιο βίαιες μεθόδους, κάθε εδαφικοποιημένη κοινότητα στην Αθήνα και στα αστικά κενά της.
Η πλατεία Εξαρχείων είναι μια πλατεία της Αθήνας που συνδέεται με τη ζωή, αλλά και τη σύγχρονη μνήμη της πόλης. Για πολλά χρόνια υπήρξε τόπος επιθυμιών, μιας χαλαρής διαφορετικής ζωής, και συνδέθηκε με τα κινήματα της. Η «πλατεία» είναι ένας κοινός χώρος και ένα σημείο αναφοράς. Ο σταθμός του μετρό θα μπορούσε ή να μη γίνει καθόλου, καθώς η περιοχή καλύπτεται από τους σταθμούς της Ομόνοιας και της πλατείας Βικτωρίας, ή να γίνει σ ένα άλλο σημείο της πόλης (π.χ. κοντά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) .Είναι φανερό γιατί έχει επιλεχθεί το συγκεκριμένο σημείο, για να μπορέσει το σχέδιο gentrification με κέντρο την πλατεία να εφαρμοστεί σε όλη την περιοχή, και να σβήσει κάθε μνήμη από αυτό που προϋπήρξε. Πολλά ανθρώπινα σώματα της Αθήνας υπερασπίζονται την πλατεία, το παρελθόν και το παρόν της. Αντιστέκονται στο σχέδιο εξευγενισμού, στην κοπή των δέντρων, στην απομάκρυνση του αγάλματος. Αποτελεί η πλατεία ένα πεδίο μάχης για τα δικαιώματα στην πόλη.
Καθημερινά κόσμος χάνει το σπίτι του εξαιτίας των υψηλών ενοικίων, των πωλήσεων διαμερισμάτων και πολυκατοικιών σε επενδυτικές εταιρίες αλλά και των πλειστηριασμών. Στον τύπο αναφέρθηκε ότι έως τις 30 Δεκεμβρίου έχουν προγραμματιστεί να γίνουν 5004 ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί πολλοί εκ των οποίων αφορούν πρώτη κατοικία. Στις 21 Νοεμβρίου γίνεται έφοδο στο σπίτι της Ιωάννας Κολωβού στη περιοχή Ζωγράφου, για να της πάρουν το σπίτι της για 15.000 ευρώ. Ένα μεγάλο κύμα αλληλεγγύης ξέσπασε και την υπερασπίστηκε.
Την Τρίτη 22 Νοεμβρίου πάνοπλες δυνάμεις της αστυνομίας εισέβαλαν δυο φορές στην γειτονιά των Προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας-κατάληψη στέγης αυτό οργανωμένη κοινότητα ντόπιων, μεταναστών και προσφύγων – κακοποιούν και συλλαμβάνουν αναίτια 78 ανθρώπους, ανάμεσα τους τον φωτορεπόρτερ Νίκο Πηλό. Εκκενώνουν το 6ο κτιριακό μπλοκ των Προσφυγικών, ενώ φωτογραφία στο Twitter δείχνει ανθρώπους γονατιστούς στημένους με το πρόσωπο στον τοίχο και δεμένους πισθάγκωνα, έξω από το κτίριο.
Σε κείμενo τους οι 78 συλληφθέντες ζητούν να «στηριχθεί έμπρακτα η κοινότητα των κατειλημμένων προσφυγικών. (11 χρόνια κατάληψη) «Είμαστε καλά και στέλνουμε σινιάλο αλληλεγγύης στους εκτός των τειχών, με το πρόταγμα να στηριχθεί έμπρακτα η κοινότητα των κατειλημμένων προσφυγικών. Κυβέρνηση και κράτος επανέφεραν τα σχέδια επίθεσης στις καταλήψεις στο δημόσιο διάλογο και πρακτικά. Από τη δική μας πλευρά, σχεδόν εκατό άτομα, διαμένοντα και μη, αλληλέγγυοι/ες/α γνωστοί και άγνωστες, επιλέξαμε να σταθούμε απέναντι στην εισβολή υπερασπιζόμενοι/ες/α τα σπίτια του αγώνα.» …«Αυτό που μας έμεινε είναι η αλληλεγγύη που δεχθήκαμε από αρκετό κόσμο, όπως και το ότι ζήσαμε ξανά τον τρόμο με νέα επίθεση, βγαίνοντας από το δικαστήριο», καταλήγουν.
Ο Ν. Πηλός που συνελήφθη γράφει «Εργάζομαι πάνω από 30 χρόνια σε όλο τον κόσμο, καλύπτοντας πολλές φορές γεγονότα σε εμπόλεμες ζώνες. Ο τρόπος που δουλεύουμε στο πεδίο έχει κανόνες και διέπεται από κώδικα δεοντολογίας, όπως υπάρχουν και συγκεκριμένοι κανόνες που οφείλουν να ακολουθούν όχι μόνο οι ένστολοι κάθε χώρας, αλλά ακόμα και οι αντιμαχόμενες πλευρές σε μια σύρραξη απέναντι στους ανθρώπους του Τύπου».
Τα γεγονότα τρέχουν και είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που το σχέδιο gentrification θέτει σε κίνδυνο είναι ό,τι με πολύ κόπο απέκτησε αυτή η πόλη, και οι υποστηρικτές του δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους που θυμίζουν άλλες εποχές και άλλους τόπους. Το ερώτημα είναι, πώς εμείς απαντάμε; Πώς υπερασπιζόμαστε την πόλη και τον χώρο; Πώς ως θηλυκότητες υπερασπιζόμαστε τις κοινότητες, τους φτωχούς της πόλης, τις θηλυκότητες της πόλης, πώς εναντιωνόμαστε στη βία και σε αυτό το μεγάλο σχέδιο gentrification; Πώς μπορούμε να παράγουμε χώρους με σωματικότητα, χώρους με άνθη και δέντρα, με νερό και συναισθήματα, χώρους για εμάς;
Ελένη Τζιρτζιλάκη
Nomadikiarxitektoniki.net