Και το δένδρο νεκρό δεν δινει στέγη, ανάσταση
ο γρύλος
Κι η ξεραμένη πέτρα ήχο νερού.Μόνο
Στόν κόκκινο βράχο απο κατω είναι η σκιά.
(Ελα στον ήσκιο αυτού του κόκκινου βράχου),
Κι εγω θα σου δείξω κατι διαφορετικό
Από τον ήσκιο σου πρωί που τρέχει πίσω σου
Κι απο τον ήσκιο σου το βράδυ που ψηλώνει να σε βρει
Τον φόβο θα σου δείξω εγω σε μια παλάμη
σκόνη[1] .
Έτυχε τoν Φεβρουάριο να διαβάζω “Το τελευταίο πέταγμα του φλαμίγκο του Mia Couto.Στο βιβλίο αναφέρεται το ζωάκι Halakavuma ή παγκολίνος, θηλαστικό που το σώμα του καλύπτεται απο κεράτινες φολίδες και τρέφεται με μυρμήγκια,σε υποσημείωση στη σελίδα γράφεται:Σε πολλές περιοχές της Αφρικής πιστεύουν πως ο μυρμηγκοφάγος κατοικεί στους ουρανούς και κατεβαίνει στη γη για να μεταφέρει στους κατα παράδοσιν ηγέτες τα νεότερα σε οτι αφορά τα μελλούμενα. [2]
Συνέπεσε να διαβάσω στο ιντερνετ οτι πιθανότατα αυτο το ζωάκι ήταν υπεύθυνο για τη πανδημία.Έτσι άρχισα να αναζητώ πληροφορίες γι αυτό:Ο παγκολίνος ζει σε τροπικές περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, εχει μεγάλες προστατευτικές κεράτινες φολίδες που καλύπτουν το δέρμα του. Στην Κίνα αποτελεί περιζήτητο εμπόρευμα, καθώς το κρέας του θεωρείται ντελικατέσεν και οι φολίδες χρησιμοποιούνται απο την ιατρική. Είναι το θηλαστικό που εχει θηρευτεί περισσότερο απο καθε τι άλλο στον κόσμο. Κινδυνεύει επίσης απο την αποψίλωση των δασών καθως ζει σε κουφάλες δέντρων ή λαγούμια, ανάλογα με το είδος. Είναι νυκτόβιο ζώο Η μόνη οικογένεια που σώζεται μέχρι σήμερα, οι Μανίδες, ένα γένος, το Μάνις, το οποίο αποτελείται από οχτώ είδη. Αυτά τα είδη έχουν διαστάσεις από 30 μέχρι 100 εκατοστά μήκος . Και τα οχτώ είδη παγκολίνων κινδυνεύουν με εξαφάνιση σύμφωνα με την κόκκινη λίστα της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης.Οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν πως κατάσχεσαν 1,2 τόνους φολίδες παγκολίνων στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης στις. 29 7.2019. Σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο το φορτίο αυτό πωλείτο προς 1,5 εκατομμύριο δολάρια στην αγορά της Τουρκίας και περισσότερα από 3 εκατ. δολάρια στις ασιατικές αγορές.Τσουβάλια με φολίδες από τα άτυχα θηλαστικά εντοπίστηκαν σε παλιότερο έλεγχο των Αρχών στην Σιγκαπούρη.
Κατά μία εκδοχή, ο κορωνοϊός πέρασε για πρώτη φορά σε ανθρώπους στην επαρχία Γουχάν της Κίνας μέσω της πώλησης παγκολίνων σε υπαίθρια αγορά ζωντανών ζώων (wet market). Οι εν λόγω αγορές είναι παράνομες στην Κίνα, αλλά όλο και κάποιοι βρίσκονται να αψηφούν τους νόμους σε απομονωμένες περιοχές της ενδοχώρας.
Θα μπορούσε να είναι ο παγκολίνος η ενα φύδι η μια νυχτερίδα…. Παρόμοιες σκέψεις, που εστιάζουν στα ζώα, κρύβουν ένα πολύ βαθύτερο πρόβλημα :τη συστηματική καταστροφή βιότοπων στις συνθήκες της πλανητικής οικολογικής κρίσης, γεγονός που καθιστά ολόκληρη την ανθρωπότητα περισσότερο ευάλωτη σε μέχρι χθες άγνωστες επιδημίες ή και πανδημίες. Υπό αυτό το πρίσμα, ο COVID-19 δεν αποτελεί παρά έναν κρίκο,μιας αλυσίδας που έχει πλούσιο παρελθόν και θα έχει, αν δεν αλλάξει ριζικά ο τρόπος ζωής μας, ακόμη πιο πλούσιο μέλλον.Καθώς τα τροπικά δάση αποψιλώνονται με ανησυχητικό ρυθμό σε παγκόσμια κλίμακα, οι επιστήμονες φοβούνται ολοένα και περισσότερο ότι οι πανδημίες του μέλλοντος μπορεί να προέλθουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα που καταστρέφει τα δάση. Παρατηρείται μεγάλη συσχέτιση ανάμεσα στην αποψίλωση δασών,τις μονοκαλλιέργειες και στην έκρηξη ιογενών νόσων σε γειτονικές περιοχές. Η καταστροφή γενικότερα των οικοσυστημάτων απειλεί με εξαφάνιση πολλά είδη φυτών και ζώων. Τα είδη που επιβιώνουν η μόνη τους επιλογή είναι να καταφύγουν στα οικοσυστήματα μειωμένης έκτασης που που τους αφήνουν οι ανθρώπινες καταστροφικές δραστηριότητες η να έρθουν ακόμη και στις πόλεις. Το αποτέλεσμα ειναι αυξημένη επαφή των ζώων με τον άνθρωπο και η μετάλλαξη των μικροβίων των ζώων σε παθογόνα.Έτσι συναίβει με τον ιό έμπολα, τον νιπα (nipah)στη Μαλαισία και στο Μπαγκλαντες, Marburg στην ανατολική Αφρική.. “Για να ικανοποιήσει τη σαρκοφάγα του όρεξη ο άνθρωπος έχει ξυρίσει σε όλο τον πλανήτη έκταση ισοδύναμη μ εκείνη της Αφρικής προκειμένου να ταίσει και να αυξήσει τα ζώα που προορίζονται για σφαγή.Μερικά απο αυτά τα ζωα βρίσκονται στη συνέχεια σε παρανόμους διαύλους εμπορίου η πωλούνται σε αγορές ζωντανών ζώων.Εκει λοιπόν είδη ζώων που χωρις αμφιβολία δεν θα συναντιόντουσαν στη φύση βρίσκονται σε κλουβιά δίπλα -δίπλα και τα μικρόβια μπορούν να περάσουν απο το ένα στο άλλο.Αυτός ο τύπος οικονομικής ανάπτυξης είχε ήδη δημιουργήσει το 2002 -2003 τον κορωνοιό που είναι υπευθυνος για την επιδημία του σοβαρου οξεως αναπνευστικού συνδρομου sars είναι ισως και η αιτία του αγνώστου κορωνοιού που μας ταλαιπωρεί σημερα.» [3] Τι μπορούμε να κάνουμε ;Να προστατεύσουμε τα δάση και γενικότερα τα οικοσυστήματα ,να σταματήσουν οι μονοκαλλιέργειες ώστε να διασφαλίσουμε οτι τα ζώα θα κρατήσουν τα μικρόβια τους αντι να τα μεταφέρουν σε εμας.
Στον ύστερο καπιταλισμό ο κορονοιός δεν διστάζει να χτυπήσει αρχικά και τους ισχυρούς καθως είναι εκείνοι που ταξιδεύουν εντατικά. Ειναι βέβαια γεγονός οτι οι πιο αδύναμοι οικονομικά είναι μακροπρόθεσμα και οι πιο ευάλωτοι καθως αναγκάζονται να δουλεύουν,να συνωστίζονται,δεν έχουν σπίτι για να μείνουν,όταν η εντολή είναι “μείνετε σπίτι”,ποιό σπίτι;αναρωτιούνται πολλοί άνθρωποι στον κόσμο που το σπίτι τους είναι ενα μικρό δωμάτιο για μια ολόκληρη οικογένεια,ενας υπνόσακος η ενα παγκάκι .Δεν είναι τυχαίο οτι η ασθένεια χτύπησε στις μεγαλες μητροπόλεις περισσότερο οπως στη Νεα Υόρκη,στο Λονδίνο.Πολλές γυναίκες σε πολλές χώρες του κόσμου περνούν πολύ δύσκολες ημέρες καθως αντιμετωπίζουν ενδοοοικογενειακή βια.Οι πρόσφυγες που συνωστίζονται στα κέντρα κράτησης συχνά δεν έχουν ουτε νερό ούτε σαπούνι (βλέπε Μόρια) κινδυνεύουν άμεσα και πολλές απώλειες ανθρώπων δεν γίνονται γνωστές. [4]
Το κράτος εξαίρεσης ως κράτος του φόβου και του συλλογικού πανικού και μέσα απο μια επαναισχυροποίηση του εθνικού αφηγήματος τι ειρωνία –για εναν ιό που είναι παγκόσμιος -γινεται ακομη πιο ισχυρό. Τα κοινά και ο δημόσιος χώρος καταργούνται τα δημόσια πάρκα κλείνουν,και ολα είναι υπο τον έλεγχο του κράτους, ενω μονο με ειδική άδεια που καταγράφεται ηλεκτρονικά καταθέτοντας τι ώρα βγαίνεις και που πηγαίνεις μπορεί κάποια-ος να κυκλοφορήσει. Μέτρα ανείπωτα που βαζουν σε κρίση όλες τις διακηρύξεις για τον δημόσιο χώρο και τα κοινά ,που ομως ελάχιστα μιλάμε γι αυτά μεσα στον πανικό που κυριαρχεί. Κατι το οποίο είναι πολύ σοβαρό σε αυτές τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης μένει σχεδόν απαρατήρητο και ο περιορισμός της ελευθερίας θυμίζει δικτατορικά καθεστώτα αλλά γίνεται αποδεκτός στο όνομα μιας επιθυμίας για ασφάλεια. Είναι οι ίδιες οι κυβερνήσεις και ο στρατός (Ισπανία) που τώρα παρεμβαίνουν για να την ικανοποιήσουν. Είναι η διάλυση του κοινωνικού κράτους και των συστηματων υγείας απο τις ιδιες αυτές κυβερνήσεις σε χώρες οπως η Ιταλία και η Ισπανία που οδήγησαν στην αύξηση των θανάτων. ΣτηνΕλλάδα φαινεται οτι η κατασταση σώζεται μεσα απο την πειθαρχία στο μένουμε σπίτι καθώς αν νοσήσουν περισσότεροι το συστημα υγείας δεν θα μπορεσει να ανταποκριθεί.Είναι επίσης αξιοθαύμαστη η αυτοθυσία των γιατρών των νοσοκόμων και ολων όσων εργαζονται στον τομεα της υγείας.
Εδω που βρίσκομαι στο νησί των Κυκλαδων και βλέπω μπροστά μου τη θάλασσα, στους καθημερινούς περιπάτους μου τα λιόδενδρα,τις ξερολιθιές που χωρίζουν τα πρώην αγροκτήματα τα περισσότερα εγκαταλειμμένα, και τα τουριστικά καταλύματα κενά ,τα πουλιά που εχουν αυξηθεί αυτή την περίοδο, κάποιους ανθρώπους να συνεχίζουν να ασχολούνται με τη γη, και τα ζώα,τις πρώτες ημέρες της καραντίνας σαν να μην άλλαξε τίποτα. Ομως μετά άρχισε μια περίεργη αίσθηση απομόνωσης και φόβου.Οι άνθρωποι κλείστηκαν κι εδω μέσα,τα πλοία μετέφεραν μονο κατοίκους και τώρα μαθαίνω θα γινει κι αυτό αυστηρά ελεγχόμενο,με ταξίδι χωρις επιστροφή.Εμένα η πανδημία με βρήκε εδω είχα έρθει τέλος Φλεβάρη. Αποφάσισα να μείνω θεωρόντας ότι θα ήταν καλύτερα απο την Αθήνα. Ζω μόνη, μιλάω με τις γάτες ,τα πουλιά,λιγο με τις γειτονισες μου. Πηγαίνω στο σουπερμαρκετ ,αγοράζω στον συνεταιρισμό τροφή για τις γάτες ,στο φαρμακείο για διάφορα που χρειάζομαι για προφύλαξη μάσκες,σαπούνια,γάντια,στο κτηνιατρείο για τον γάτο μου που αρρώστησε και στο κούριερ για την παραλαβή βιβλίων απο Αθήνα. Μιλάω με πολύ κόσμο απο διαφορετικούς τόπους στο ιντερνετ.Δεν εχω τηλεόραση και ακούω την ενημέρωση των 6 και τις ειδήσεις των 7 στον υπολογιστή μου. Οι περίπατοι μου είναι γυρω απο τους οικισμούς και δεν έχω αυτοκίνητο. Είναι μια ζωή πρωτόγνωρη για εμένα που μου κάνει εντύπωση ποσο γρήγορα προσαρμόστηκα .
Ο ιός δεν εχει ερθει ακομη στο νησί όμως δεν υπάρχει δυνατότητα τεστ γι αυτό όλες- όλοι εδω έχουμε μια αγωνία στο εάν ο ιος κυκλοφορεί, που εντάθηκε όταν ήρθαν κάποια κύματα Αθηναίων. Τότε γράφτηκαν διάφορα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ίσως δικαιολογημένα γιατί το νησί έχει μόνο μια νοσοκόμα κι εναν γιατρό.
Αρχικά στράφηκα προς τη φύση αναζητώντας απαντήσεις, όταν περπατάω αισθάνομαι ότι μετά απο ολο αυτό που ζούμε τίποτα δεν θα είναι ξανά το ίδιο. Σκέφτομαι και διαβάζω αρκετά για τα ζητήματα της καταστροφής των βιότοπων, των δασών ,την εγκαταλειψη της γης για την τουριστική αναπτυξη ,την κατασπαταληση του νερού, την καταστροφή μονοπατιών,τοπίων NATURA , τους μεγάλους προυπολογισμους για στρατιωτικές δαπάνες και οχι για την υγεία,όλα αυτά που συμβαίνουν έντονα γύρω μας τα τελευταία χρόνια. Θα ήθελα ν ασχοληθώ εντατικά με αυτα τα ζητήματα. Θεωρώ ότι είναι αναγκαία η αλλαγή νοοτροπίας οτι έχει σημασία να αντιστραφούν οι πολιτικές που διαταράσσουν τη φύση , που εντατικοποιούν τη γεωργία και την κτηνοτροφία σε μικρή και μεγαλη κλιμακα δηλαδή οχι μόνο στον Αμαζόνιο αλλά και στην Ελλάδα.Εχει σημασία η δημιουργία κοινοτήτων σε τοπικό πλαίσιο, για να αλλάξουμε ζωή. Πριν λιγα χρόνια συμμετείχα σε καποιες συζητήσεις για την Αποανάπτυξη που τωρα μου φαίνονται επίκαιρες… .Αλλιώς οι ιώσεις,οι πανδημίες θα συνεχιστούν και εμεις θα χαθούμε χωρίς λαλιά,πισω απο μάσκες μεσά σε αυτές ; «Εκείνο που αποκαλύπτει μία κρίση όπως αυτή που ζούμε, είναι η άμεση εξάρτηση που έχουμε όλοι μεταξύ μας.”[5] Ομως τι γινεται με τα σώματά μας ;Με την απόσταση με το να μη βλέπεις αγαπημένους
ανθρώπους , με το να μην αγγίζεις ,αγκαλιάζεις…..να μην ταξιδεύεις για να τις τους συναντήσεις;.Είναι ενα καθημερινό μεγάλο πρόβλημα που αισθάνομαι ευάλωτη.Ειδικά για ανθρώπους σαν κι εμένα που ζουν μόνες.Οπως μου είπε ενας γείτονας επιθετικά όταν χόρευα μόνη στην ταράτσα του σπιτιού σε μια τηλεπικοινωνία με τη φίλη μου στην Αθήνα: “Στο τέλος θα πας στο τρελοκομείο».Ναι αισθανόμαστε τον κίνδυνο εκτος απο τον κορονοιό ,της τρέλλας απο την μοναξιά που μας έχουν επιβάλλει ,και πόσο αραγε η επικοινωνία στο internet μπορεί να αντικαταστήσει την καθημερινή ζωή; Κι αυτό δεν θα γινόταν εαν υπήρχε ενα καλύτερο σύστημα υγείας ,εαν υπήρχε η δυνατότητα πολλών τεστ ,τώρα είναι μόνο η αυτοθυσία των γιατρών που σώζει την όλη κατάσταση και τα μέτρα απόστασης, εγκλεισμού και ελέγχου. Πως ξέρουμε οτι τα μέτρα αυτά δεν ήρθαν για να μείνουν;Πως ξέρουμε οτι απο δω και πέρα οι κινήσεις μας θα είναι αυστηρά καταγεγραμμένες και υπο έλεγχο; Πως ξέρουμε πότε το σώμα μας θα μπορέσει ξανά ναι αισθανθεί ελεύθερο ν’ αγκαλιάσει ένα αλλο σώμα;
Ελένη τζιρτζιλάκη /σίφνος 20/3/2020
Αυτων των ανθρωπων για τους ρομα
[1] Η έρημη γη T.S Eliot,μεταφραση Συμεών Σταμπούλου, εκδόσεις Gutenberg
[2] Mia Couto, “Το τελευταίο πέταγμα του φλαμίγκο», εκδόσεις Gutenberg σελ. 124
[3] Sonia Shah, Pandemic tracking contagions from Cholera to Ebola and beyond, Sarah Crichton books New York 1916
[4] Deutche Welle 20/ 3/2020
[5] Naomi klein στο διαδίκτυο